سانال دونیا و گؤره‌ولریمیز؛
طبیعتیمیزی قوروماق اوچون، سانال دونیامیزی دا تمیز ساخلایاق.
سانال دونیا و ایلگی واسیطه‌سی اولان سوسیال مدیا پراقراملاری، ۲۰۱۵ ایلده دونیانین هاراسیندا یاشاماق آنلامینی اؤتن ایل‌لردن داها فرقلی دییشدیررکن، اینسانلاری داها یاخینلادیر و قلوباللاشما دادینی اَن اوجقار کند‌لرده بئله یاشایانلارا داددیریر. کؤنلون چکن اینسانلارلا ایلگی قورورسان، هوس ائتدییین ماهنینی اینئترنت‌دن آختاریب تاپیب دینله‌ییرسن، اینئترنت رادیوسو، اینئترنت تی‌وی‌لری، اینئترنت‌دن ائندیردییین کیتابلاری اوخویورسان و هر آن کؤنلون ایسته‌دی، اؤیر‌ندیکلرینی هارادا یاشاماغین و دوسلارینین هارادا یاشادیقلاریندان آسیلی اولمایاراق اؤز مجازی دونیانین دوواریندا یازیب دوشونجه‌نی پایلاشیرسان. هر آن ایسته‌دین، هارادا اولدوغونون فرقی اولمادان، آییلن‌له گؤرونتلو ایلگی قورورسان و اونلاری یاخیندان گؤرورسن. بو قدر خوش باخدیغیمیز آنلارین خرجی‌نی اینئترنت شارژینین پولونو اؤده‌مک‌ده بیر آز آجی گلسه‌ده، اَن آجی اولان مسئله‌لردن چوخوموزون خبریمیز یوخدور.
اینتئرنت آدلاندیردیغیمیز وارلیق نه دیر؟ هارادادیر؟
اینترنئت آدیلا تانیدیغیمز وارلیغی یاخیندان گؤرمک اوچون بیر ایکی شکیل یئترلی اولار سانیرام، ایضاح اوچون بونو دا آرتیریم، شکیل‌لرده گؤرونن تئل‌لرین تکجه بیر سیرا‌سی بیر آی‌اِس‌پی (İnternet Service Provider)یه باغلانیر و هر İSP اؤز موشتری‌لرینه سرویس وئریر، هر İSP-نین نئچه یوز نفردن نئچه میلیون نفره قدر موشتری‌سی اولا بیله‌ر. شکیل‌ده بیرتک ایلگی‌لی اولان ایکی نودون بیر-بیرینه باغلی‌لیق خطی گؤستریلیب. دیتا سنترلر، روتر سویچ‌لر، تئل‌سیز باغلانتی مودم‌لری، دی‌اِن‌اِس سرورلر، وب سرورلر، بیر سیرا پیک واسیطه‌لری، ایشیق کابل‌لاری، دی‌اِچ‌سی‌پی سرورلر، هابلار و... بو قراف شکیلینده نظرده توتولماییب. بونلارین هامیسی بیرلیکده عمومی معنا دا اینترنت و سانال دونیامیز آدلانیر. بیلدیییمیز کیمی اینترنته باغلی بوتون بیلگیسایارلار و اینترنتی یارادان بوتون الکترونیک قطعه لریندن توتموش اینترنتی یارادان بیلگیسایارلار و آرادا اولان بوتون ایلگی واسیطه‌لری برق ایشله‌دیرلر، برق ایسه آتم انرژی سیندن، گون ایشیغیندان، یئل فیرلاتدیغی توربین لردن، سد‌لرده قوراشدیریلمیش ژنراتورلاردان و یا فسیل انرژی‌‌لری ایله قیزدیریلمیش سویون بوخاریلا فیرلانان ژنراتور لاردان حاضیرلانیر. بیر تک آخیردا آدینی چکدیییم تمیز انرژی قایناق لاریندان اولماسادا، برق دوزلتمک اوچون دونیادا اَسکی و اَن چوخ ایشلنن ماتئریاللاردان بیری دیر. دیتا سنترلرده بیلگی‌سایارلاری سویودماق اوچون ایشلین فَن‌لر ده برق ایشلدیرلر.
اینترنته قوشولماق اوچون بیلگیسایارلاریمیزدان باشقا تَبلِت و یا جئب تئلئفونوموزدان دا فایدالانیریق، بو اوزدن بونلارا دا دیقت یئتیرمک یاخشی اولار: “بیر عادی سویودوجو ایلده 322kW/h انرژی ایشلدرکن، اورتا وضعیت‌ده تئل‌سیز باغلانتی، باتری شارژی و دیتا باغلانتی‌سی ایله اینترنته باغلی بیر آیفون جئب تئلئنوفو ایلده 361kW/h انرژی ایشله‌دیر (آردی).”
بیر ایمیل گؤندرمک اوچون نه قدر انرژی صرف اولور و اسپم ایمیل‌لر نه قدر گرکسیز CO2 دوزه‌لیرلر؟
بیر ایمیلی یازیب گؤندرمک اوچون اوچ منطقه‌ده ایشلنن انرژینی حئسابلامالی اولوروق، بیرینجی ایمیلی یازیب گؤندردیییمیز نود (جئب تئلئفونو، بیلگی‌سایار، تبلئت)، ایکینجی سروره چاتماق اوچون ایشلنن انرژی (مودئم، یولدا اولان آی‌اِس‌پی‌لر و سویچ روتئرلری، وب سرورلر، مئیل سروئرلر و آرالاریندا اولان سویچ‌لر، هابلار، ریپلایئرلر، روتئرلر، تئل‌سیز باغلانتی‌لار، دی‌اِچ‌پی سرورلر و ...)، اوچونجو مساژین هر بیر نود دا ساخلانماسی (هارد، رم) اوچون ایشلنن انرژینی حئسابلامالیییق. بیر سیرا روتئرلرده هر بیر بایت اوچون 1-3nj انرژی ایشلندیینی نظرده آلساق (یئنی روتئرلر هر پَکِت اوچون ایشلنن انرژینی حئسابلایا بیلیرلر) و ایکی ایمیل بیری ۱۰ و او بیری ۵۰ کیلوبایت (بیرینجی ایمیل بیر تک یازیلی و او بیری‌سی فایل داشیییجی بیر ایمیل) و جیمئیلینه قدر ۹ آددیم (Hop) آرا اولورسا (بیر Tracer پراقرامییلا آددیم لاری سایا بیله‌ریک)، بیرینجی ایمیل .074µW و ایکینجی ایمیلین 3.7µW انرژی ایشلتدیگینی حسابلایا بیله‌ریک. بیر طرف دن ده قاردیه‌نین ۲۰۱۰-جو ایله یایدیغی بیر مقاله‌ده، هر بیر اسپم ایمیلین .3gr، اویغون بیر ایمیلین 4gr و چوخ حجم‌لی بیر فایلی داشییان ایمیلین 50 گیرَم CO2 قازی دوزلتدییینی بیلیندیریر.
سانمیرام بو گونه قدر اسپم ایمیلی آلمامیش اولا سینیز، اسپم ایمیل‌لره اؤرنک: “سیز لاتاری ده ۵۰۰۰۰۰۰۰ دوللار اودموسونوز”، یا “بو یازینی اوخویوب دوستلارینا گؤندر، یازی سونرالار دولانیب بیر آیریسیندان سنه گلیرسه آرزونا چاتاجاقسان” و یا “... بیر نفر یو یازینی اوخودو دوستلارینا گؤندرمک یئرینه گولدو، ایکی ساعات سونرا خرچنگ خسته‌لیگی‌توتدو اؤلدو!” و .... بونلارا اصلینده مئیل مارکئتینگ سیستمی دیه‌رلر، آکتیو ایمیل‌لری لیست ائدیب اونلاری رئکلام شیرکت‌لرینه ساتیرلار، یئترکی بیر جواب ایمیلی یازا سینیز سونرا سونرا ایمیلینیز کئچه اونلارین بیرینین لیستینه، ایل بویو یوزدن چون رئکلام و یا همن متودلاردا اسپم ایمیلی سیزی هدف توتوب دوز گله‌جک الکترون آدرئسینیزه.
ADEME-نین فرانسادا آراشدیرماسیندا ایش‌بیرلیک آپاران، یاشام دونگوشلویو دیرلشدیرمه‌سی قونوسوندا اوزمانلاشمیش بیو ذکا سرویسینین وئردییی ریپورتا گؤره، ۱۰۰ نفر ایشچی‌سی اولان هر بیر فیرمادا، هر گون ۵۸ ایمیل آلیب، ۳۳ ایمیل گؤندریلیر. هر بیر ایمیل اورتاق وضعیت‌ده ۱ مگابایت اولورسا و ایلین ۲۲۰ گونونو ایشله‌ییرلرسه، ایلده ۱۳.۶ تن CO2 قازی دوزلمه‌سینه سبب اولور. بو حجم‌ده قاز ۱۳ پاریس-نیویورک ایکی باشلی اوچوشوندا دوزه‌بیله‌ر. نئچه‌سئری ۱۰ نفره مساژ گؤندردییینیزی دؤدره وورون. ۲.۸ میلیون تون Co2 دونیایا یایماق اوچون تک باشینا گؤندریلن ایمیل‌لرین سایینی تاپین. Radicati Group-ون آراشدیرماسینا گؤره هر گون ۲۹۴ بیلیون ایمیل گؤنده‌ریلیر، ایله ۹۰ تریلیون. شکیل داشییان ایمیلین یاراتدیغی رقم‌لر حئسابلادیقلاریمیزدان داها چوخ دور. گؤندردیییمیز ایمیل‌لرین سایینی ۱۰٪ آزالدساق، ایله ۱ تن CO2 قازی دوزلمه‌سینین قارشی‌سینی آلاریق.
۲۰۱۱-جی ایلده دیجیتال دونیامیز ۱.۸ مین میلیارد گیگابایت دان داها چوخ اولاجاقدیر، هر ایکی ایلده بو حجم ایکی قات آرتیر، دیجیتال دونیامیزین بیلگی‌لری دئیتا سنتئرلرده ساخلانیر، بو دئیتا سئنتئرلرین ایشلمه‌سی اوچون بؤیوک مقداردا انرژی گرکیر. ۱۰ مگاوات بیر دئیتا سئنتئر دئدیک‌ده، بیر خیردا شهر اوچون گرکن انرژی دن دانیشیریق، آیا ۳۰۰۰۰۰ دوللار. Emerson Network Power-ین ریپورتو اساسیندا دونیادا ۵۰۰۰۰۰ دئیتا سئنتئر وار، بودا دونیادا ایشلنن انرژی‌نین ۲٪-ی دئمک‌دیر، بو اسادا دیه‌بیله‌ریک اینترنئت اوچون ایله ۴۰۶ تراوات انرژی صرف اولور. هر ساعات ۲۰.۳ پئتاوات. نه قدر CO2 دوزه‌لیری بو لینک‌ده وئرین فرمول‌لارلا حئسابلایا بیلر سینیز و دیجیتال دونیامیزین ایستاتیک‌لرینه ده بو لینک‌دن باخا بیلر سینیز (آخیر ردیف‌ده‌کی رقم‌لره دیقت‌له باخین).
سونوج:
بیر آنلیق دا اولسون گلین بیرلیکده هر گون گؤردویوموز بیرینجی باخیش‌دا لذتلی نظره گؤرونن آنلارا یئنی‌دن باخاق. هر گون چت اَپ‌لرینده اوردان بوردان پایلاشیلمیش نئچه یازی گؤروروک؟ اونلاری باشقا قوروپلاردا نئچه‌سئری‌لر گؤرموشوک؟ اونلارین یوزده نئچه‌سی یئرسیز و ظارافات ماهیتینده اولان یازیلاردیرلار؟ همن یازینین نئچه‌مین یا نئچه میلیون سئری پایلاشیلدیغی‌نی نظرده توتساق و اونو پایلاشماق اوچون باشدا ایضاح وئریلدییی انرژینی ده حئسابلاییب، نه قدر دی‌اکسید کربن دوزلیری ده حسابلاماق اولار. پایلاشیلان یئرسیز شکلیل‌لره گلدیکده بو رقم‌لر ۲۰۰-۳۰۰ قات آرتیق اولور. بو یازینی یازان زامان، چت اَپ‌لرینین ایران‌دا نئچه میلیون نفر ایشلدنی واریندان دقیق بیر ایستاتیستیک تاپا بیلمدیم، بیر یئرده ۵ میلیوندان چوخ و بیر یئرده ۱۰.۶٪ اینترنت ایشلدن‌لریمیزدن تکجه وایبر سایتینا گئتدیکلری گؤستریلیر، دقیق آماری بللی اولماسادا هر گون تکجه ۱۰۰ کیلوبایت یازی یا ۱ مگابایت شکیل، یئرسیزجه‌سینه پایلاشیلسا، باشدا یازیلان رقم‌لره باخدیقدا، فاجعه‌نین درینلیگینی گؤره بیله‌ریک. باشقا چت و سوسیال مدیا پروقراملاری و سایتلارینی دا نظرده آلیب، بیلمه‌دن طبیعتیمیزه نه قدر ضرر یئتیردیییمیزی تصوور ائدیب، بو پروقراملار و سایتلاردان داها اویغون و گرکن یئرلرده ایشلدمسی و سانال دونیامیزین تمیز ساخلاماسینا یاردیم ائدک.
اؤنری‌لر:
۱: یازیلاری اینترنت‌ده یوخ، پرینت آلیب اوخویاق، اوزامان بیلگی‌سایاریمیزی سؤندوره بیله‌ریک یادا Sleep مودوندا آز انرژی هدره وئره‌ریک.
۲: لازیم اولمایان چاغلار جئب تلفونوموزون تئل‌سیز باغلانتی و دیتاسینی باغلایا بیله‌ریک.
۳: کپی رایتی رعایت ائتمک، ویدئو و موسیقی فایل‌لارینی قایناغیندان لینکله پایلاشماقلا، دیجیتال دونیامیزدا بوش یئره یئر توتان و انرژی هدره وئرن فایللارین چوخالماسینین قارشی‌سینی آلا بیله‌ریک.
۴: گرکمین ایمیل‌لره جواب وئرمه‌مک و اسپم ایمیل‌لری، میل سرورلره تانیدماقلا سانال دونیادان، حقیقی دونیامیزی تمیز ساخلاماغا یاردیم ائدک.
۵: سوسیال مدیا پروقراملاری ایله، یئرسیز عیلنجه قروپلاری دوزلدیب، بیر فایلی مین بیر سئری پایلاشدیریب، انرژی و واخت هدره وئریب، CO2 آرتیرمایاق.
۶: ائویمیزه، ایش یئریمیزه اینترنت آلدیغیمیز چاغ، بیر آغاج اَکمه‌نی ده یاددان چیخاردمایاق.
وحید نریمان، موغان | باهار ۱۳۹۴
قایناقلار:
https://goo.gl/t1n2pr http://1drv.ms/1H97hGc
آدرس: http://www.bia2skin.ir