دیجیتال دفتریم

 ماریا ویرجینا هاوا یکی از بنیان گذاران آکادمی زبان “راپا نوی” و مسئول تلفیق آن است. وی آموزش زبان پولینیزیایی های محلی را از مهد کودک تا چهارم ابتدایی به کودکان در راپانوی که از جزایر شیلی در وسط اقیانوس آرام است را به عهده دارد. درسال 2012 شورای ملی شیلی هاوا را به عنوان یک میراث بشری زنده برای فرهنگ و هنر معرفی کرد و توسط یونسکو یک چهره مورد حمایت قرار گرفت. چرا که او برای ماندگاری اصصلاحات و سنتهای شفاهی بواسطه نگارش متونی با مضمون طبیعت، تاریخ، شعر و داستاهنهای کودکانه در زبان راپانوی تلاش می‌کرد.

برای مدت طولانی است که راپانوی در مدارس تدریس نمی‌شود، چه زمانی و چرا این تغییر بوجود آمده است ؟

از زمانی که آموزش رسمی از سال 1934 در جزیره شروع شد زبان راپانوی در مدارس آموزش داده نشده است، هنگامیکه کلاس های زبان از سال 1976 به عنوان بخشی از برنامه آموزشی قرار گرفت، 77درصد از کودکان به زبان محلی صحبت می کردند. در آن زمان عده کمی متوجه‌ شدند که دانش آموزان راپانویی به دلیل اینکه زبان اسپانیایی را درک نمی کنند آموزش ها را یاد نمی گیرند و این وضعیت مادامی که زبان محلی در تنها مدرسه جزیره مدرسه مرسوم شود اصلاح شدنی نبود. قبل از 1975 کلاس درس راپانوی در دستور کار شیلی نبود در آن روزها زبان اهالی جزیره پلینزی (راپانوی) تا حدودی با آموزش رسمی خاموش شده بود. و بنده معتقدم که نوعی تهاجم آموزشی به زبان اسپانیایی جهت یاد گیری محتوی غیر متنی بود که انتظار می رفت دانش آموزان فرا بگیرند. این وضعیت در دهه 1980 مشهود شد. موقعی که کمتر از 10 درصد از دانش آموزان از زبان راپانوی برای مکالمه استفاده می کردند و این وضعیت یک زنگ خطر برای زبان راپانوی بود. در پرتو این زنگ خطر پیش نهاد تلفیق زبان مادری ارائه شد و این چیزیست که ما بر روی آن مشغول کار هستیم.

وضعیت فعلی آموزش زبان در این جزیره چگونه است ؟

در حال حاضر فقط یک مدرسه در جزیره با برنامه تلفیق زبان راپانوی وجود دارد و حتی این برنامه اغلب دچار کمبود پرسنل آموزش دیده جهت تدریس با عشق و تعهد است. به عنوان مثال برنامه تلفیق از سال 2000 تا کلاس چهارم توسعه یافته در حالیکه تاکنون میبایست کل سطح تحصیلی آموزش و پرورش دوره ابتدایی را پوشش می‌داد. در مقابل با توجه به نگرانی مدیریت مدرسه به عمل کرد دانش آموزان در آزمونهای وزارت آموزش و پرورش  - وزارت ملی ارزیابی موفقیت دانش آموزان (SIMCE) معلمان اسپانیایی زبان را جهت گنجاندن در برنامه تلفیق را آغاز کرده است.

چرا می گویید “از دست دادن زبان یک مشکل اجتماعی است” ؟

این یک مشکل اجتماعی فرهنگی و حتی معنوی است. دلیل این هم اینکه زبان ما اهالی جزایر پولینزی راپانوی است و تا زمانی که نهادهای دولتی تنها زبان اسپانیایی را در توسعه اجتماعی-اقتصادی، فرهنگی و معنوی جامعه ما بکار می‌برد، (زبان ما) دیگر ارزشی نخواهد داشت. گردشگری فقط بر اساس زبان اسپانیایی می‌باشد و هجوم اسپانیایی زبان‌ها در دهه های اخیر بصورت قابل توجهی نسبت به گذشته افزایش یافته و تمامی این عوامل به تغییرات اجتماعی-فرهنگی در جامعه راپانوی منجر شده است. خانواده ها با روش های مختلفی فرزندانشان را به انزوای در خود فرو می رانند، به امید بهبود کیفیت زندگی، آن هم بدون زبان مادریشان و این در رابطه با معنویات، احساسات، روابط با مردم و در رابطه با اکوسیستم جمعیتی می‌باشد. با تبلیغات و سرمایه گذاری و تمجید از فرهنگهای بیگانه نگرش تغییر میکند. اگر اقشار جامعه ما از کنار این مسئله رد می شدند و آن را نادیده می گرفتند زبان مادری ما مانند یکی از خیل عظیم زبانهایی که با عدم آگاهی و عدم احساس مسئولیت منقرض شده‌اند، می توانست از بین برود. آگاهی یک ضرورت است و زبان ما نباید مانند یک زبان پایین رتبه‌تر از زبان اسپانیایی جلوه داده شود. باید از همان مزایا و لزوم اهمیت برخودار باشد حتی اگر تنها یک اقلیت به آن زبان صحبت کنند. بطوریکه میتوان با ترکیب تکنولوژی و سایر علوم آن را غنی تر هم کرد.بدون ذکر اثرات غیر قابل برگشت پدیده جهانی شدن نمی توانم به سلامت زبانمان راپانوی فکر نکنم. (جهانی شدن) بطور مستقیم بر نگرش مردم تاثیر می‌گذارد، رفتار آنها در برابر اکوسیستم و زبان شناسی تغییر میکند. جهانی شدن به سرعت در حال نفوذ است و ما آماده تغییرات فرهنگی آن بدون منابع انسانی و پشتیوانه اقتصادی نیستیم. جهانی شدن از ما سبقت گرفته است. ما باید درمورد چرایی رسیدنمان به این وضعیت زبانی از بنیان خانواده‌مان فکر کنیم و ما متقابلا از برادران زبانی جزایر پولینزی حمایت می‌کینم که با تجربیات می توانند یاری کننده مان باشند. همچنین ایجاد شبکه های پشتیبانی و تبادل تجربه و انجام اقدامات لازم در جهت حفظ و تقویت زبانمان لازم است.

بعد از تحصیل مهندسی پزشکی در قاره، شما به جزیره برگشتید و با کودکانی که مدتهای زیادی به زبان راپانوی صحبت نکرده بودند هم صحبت شدید، آیا این عاملی بود که شما تصمیم گرفتید در زمینه آموزش و پرورش مطالعه کنید؟ آموزش و پرورش چه نقشی در نجات زبانهای بومی ایفا می‌کند؟

بنده مهندسی پزشکی را به عنوان حرفه انتخاب کردم، اما بعد از سالها درک کردم که کار در آزمایشگاه بیمارستان محلی سهم بسیار اندکی در کمک کردن من به باز سازی زبانمان دارد. در برخی موارد به عنوان یک تعهد شخصی، حرفه ام را رها می‌کنم و دوباره تعدادی دانش آموز را از طریق ترم های آموزش عمومی از راه دور بواسطه دانشگاه دیپلایا آن‌چا در والپاراسیو آموزش می‌دهم. برای ادامه حیات زبان پولینزیایی ها کودکان امید ما هستند. پس ما باید آموزششان دهیم و سعی کنیم وضعیت اکنون را تغییر دهیم. بنده این طرح پیشنهادی برنامه تلفیق در آموزش را موقع دیدار از برلین در سال 1997 ارائه دادم، اما این ایده برای اولین بار در 1990 زمانی که من در کنفرانس آموزش برای همه مردمان بومی جهان در همیلتون نیوزلند حضور داشتم به ذهنم رسید. این سفر به من اجازه داد تا پرورشگاهی که از زبان مائوری استفاده می‌کرد را ببینم که در کنار مارایی احداث شده بود ( محوطه‌ای وسیع که مردمان مائوری با سران در مورد نگرانی ها و مسائل مشترک به بحث می‌پردازند). همچنین از مدارس کشور کوراکا‌او پاپا جایی که گروه‌های مائوری با آموزش زبان پلینزی به فرزندانشان آن را زنده نگه می دارند. بعد از شرکت در کنفرانسهایی با زبانهای پلینزی در تاهیتی در سال 1992، هاوایی در 1993 و آوتیاروا در نیوزلند و کسب تجربه‌های جدید از جوامع گوناگون و بعد از صرف زمان برای مطالعات وسیع در برلین در سال 1997 احساس کردم زمان ارائه پیشنهاد جهت آموزش تلفیقی به عنوان بخشی از اصلاحات در آموزش و پرورش چند میلتی که توسط وزارت آموزش و پروش از سال 1996 در حال اجرا بود فرا رسیده است.

انجمن شما جشن روز زبان راپانوی را در نوامبر و سازمان ملل متحد در 21 فوریه اعلام کرده، پیشنهاد شما برای مورد توجه قرار دادن این روزها چیست؟

روز جشن ما در ماه نوامبر 1991 ایجاد شده و هرساله برگزار می‌شود، این جشن از طرف جامعه ما با واکنش مشتاقانه‌ای روبرو شده و دومدرسه جدید در جزیره (به برنامه تلفیقی ما) علاقه‌مند شده‌اند. ما از جشن زبان راپانوی و روز جهانی زبان مادری (21 فوریه) نهایت استفاده را می‌برم اما 21 فوریه در زمانی خارج از سال تحصیلی ما است و جشن نیز تا موقعی که کلاس‌ها دایر است بایستی برگزار شود چراکه این فرصت در هر سال یک بار اتفاق می افتد و بهتر است دانش آموزان کنار معلمانشان در آن موقعیت قرار گیرند تا در مورد اهمیت زبان مادری در جهان آگاهی یابند. در صورتی‌ که هر دو جشن در یک زمان برگزار شود می تواند فوق‌العاده باشد و جهت آگاهی بخشی و ترویج بین جامعه، در سرار کشور در میان تمام بشریت مفید باشد. چرا که این ثروت به همه ما تعلق دارد و ما مسئول هستیم تا مطمئن شویم که این زبانها منقرض نخواهند شد.

در سال 1990 برآورد شده که تنها 10 درصد از دانش آموزان در راپانوی به زبان جزیره صحبت می‌کنند، برای اصلاح شرایط جامعه با هم متحد شدند و اقدام به حفظ میراث زبانیشان کردند، مهم ترین کارهایی که در این زمینه انجام داده‌ شد کدام‌ ها بودند؟

تلاش برای آموزش زبان ما برای کودکانمان حس رضایت بیش از هر عمل دیگری را درزندگی برای من به ارمغان آورد. من این را می‌گویم زیرا در آغاز کار بسیار دشواری بود و سالهای زیادی گذشت تا من بتوانم ارزش این تلاش را با زیرساختی از زبان خودمان برای دانش آموزان جهت تحصیل علم و ریاضیات بتوانم نشان بدهم. و نشان بدهیم که راپانوی موثرتر از سایر زبانها جهت دستیابی به نتایج بهتر است. کلید موفقیت در کار با عشق و استقامت، احترام به ظرفین درونی و دانش هر کودک است. همیشه یافتن فضا  و زمان برای دانش آموزانی که به تحصیل زبان خودشان نیاز دارند سخت است این موضوع به مدیریت مدرسه و برنامه درسی مربوط می‌شود و نه در ارتباط با معلم آنها. اقدامات انجام گرفته در این زمینه شامل ایجاد فضای زبان و فرهنگ راپانوی به عنوان بخشی از مدرسه لورنزو به‌آزا وگا برای مدرسین و بزرگان جامعه جهت انعکاس موقعیت زبان مادری و فرهنگمان بود که به ایجاد روز زبان راپانوی و روز شعر، بازسازی اشعار کای‌کای و کارانا با متون ایجاد شده توسط دانش آموزان بود. پروژه ها توسط (CONADI) حمایت شدند که به ایجاد متون توسط معلمان راپانوی در مدرسه در علوم، تاریخ و خواندن و نوشتن برای اموزش پایه منجر شد. آکادمی زبان راپانوی از زمان ایجاد آن در سال 2004 از کار بر روی زبان در مدارس حمایت می‌کند و همچنین تعدادی از پروژه‌ها از جمله آماده‌سازی ویرایش متون دوران کودکی به زبان راپانوی در زمینه نوشتن و خواندن برای کلاس‌های اول و دوم، دو سی‌دی آموزشی تعاملی برای اوایل کودکی (مهد) و تحصیلات با مفاهیم فرهنگی، ریاضیات و هندسه عمومی را ایجاد و به پایان رسانده است. در سال 2007 ما شروع به همکاری با وزارت آموزش و پرورش در طرح‌ها و برنامه‌ها برای آموزش و یاد گیری زبان‌های بومی برای آموزش و پرورش عمومی کردیم. که حوزه در مدارس اختیاری است، آنها میتوانند انتخاب کنند که این برنامه جزئی از برنامه تحصیلیشان باشد یا نه. اجرای این برنامه در مدارسی که 20 درصد از دانش آموزان آن بومی هستند الزامی می‌باشد. این طرح و برنامه‌ها جهت هم‌ فکری با جامعه راپانوی با کنوانسیون 169 سازمان بین‌المللی کار نیز منطبق است. ما یک روزنامه محلی نیز در راپانوی داریم که بصورت نامنظم منتشر می‌شود، بسیاری از همکاران در زمینه آکادمی زبان و یا ترجمه کتاب مقدس همکاری می‌کنند. روند انتشار بستگی به وضعیت اهدای بودجه دارد و به همین دلیل دوست داریم یکح منبع تامین مالی دائمی داشته باشیم.

آیا دوزبانگی بهترین راه برای حل این مشکل است؟

من نمیتوانم به شما بصورت قطعی بگویم که دو زبانگی یک راه‌ حل است، در برخی موارد سخت فقط زبان خودمان مشکل را حل می‌کند. بنظر بنده در حال حاضر بخاطر اینکه بسیاری از کودکان و جوانان به زبان راپانوی متکلم نیستند نمیتوانیم روش تحصیل دوزبانه را استفاده کنیم. با این حال اگر ما طرح و برنامه مشابه با کسانی‌که از مدرسه ایتالیایی ها، ائتلاف فرانسوی ها یا مدارس آلمانی یا انگلیسی زبان در شیلی (دارند داشته باشیم) آن موقع فکر می کنم بتوانیم مشکل را حل کنیم. مدرسه لورنزو بائزا وگای ما مدرسه فرهنگ مشترک دوزبانه است، اما بیشتر کلاسها به اسپانیایی تدریس می‌شود. برنامه تلفیقی تنها در مهد کودک تا چهارم به راپانویی اجرا می‌شود بعد از پنجم تا هشتم ما فقط چهار ساعت تدریس به زبان خودمان را داریم.

بهترین راه پیشنهادی شما برای جبران کمبود معلمانی که پانارویی صحبت می‌کنند و نقصان و نا آگاهی از آموزش چند میللیتی دارند چیست؟

برای جبران کمبود معلمان راپانوی زبان ما مجبور به ایجاد انگیزه در جوانان در کلاسهای دبیرستان هستیم تا به مطالعه آموزش همانند روش آموزش که برای مائوری‌ه ما در دانشگاه وای‌کاتو در نیوزلند ارائه شده بپردازند. با در نظر گرفتن اصول ما باید تلاش کنیم که موافقتنامه آموزش معلمان پولینزی با نیوزلند را کسب کنیم؛ ما باید بتوانیم به پولینزی خودمان فکر کنیم. در شیلی معلمان را بالاجبار در زبانهای غیر بومی آموزش می‌دهند نه به زبان این کشور. زبان ما در مناطق مختلف این کشور نادیده گرفته می‌شود، برای کار، تحقیق و بسیاری مزایای دیگر در نظر گرفته نمی‌شود و این ها هم زبان مادری ما “پارانوی” را به حاشیه می‌راند.

شیلی خود را به عنوان یک کشور چند ملیتی معرفی میکند، آموزش و پرورش باید چه ویژگی هایی را ترویج دهد؟

اگر شیلی خود را به عنوان یک کشور چند ملیتی معرفی می‌کند، آموزش و پرورش چه عمومی و چه خصوصی، می‌بایست چند ملیتی باشد. فرهنگ و زبان مردم این کشور در برنامه آموزشی استفاده شود. نه فقط در مدارسی که درصد بالایی از دانش آموزان بومی هستند. موسسات دولتی میبایست همیشه در قبال زبان و فرهنگ مردم مسئولیت پذیری داشته باشند. تنوع زبانی و فرهنگی متعلق به همه است، نه فقط مختص اقلیت قومی خامی. برای مثال میتوان به پاراگوئه اشاره کرد، زبان رسمی این کشور “گوارانی” در کنار زبان اسپانیایی است. آگاهی زبانی باید از طریق کمپین‌های رسانه‌ای جهت بازگرداندن ارزش زبان‌های بومی به عنوان عنصر کلیدی اجماع‌های ابتدایی ملت کشورها ترویج شود. دانشگاههای دولنی باید مسئولیت آموزش معلمان دوزبانه بومی و اسپانیایی را بپذیرند تا که قادر به ارائه خدمات در مناطق مورد نیاز باشند.

درحال حاضر شما مشغول به انجام کدام پروژه هستید؟

در حال حاضر با ارائه کلاس علوم و زبان راپانوی و همکاری با آکادمی زبان راپانوی به عنوان مدیر آکادمی مشغول تدریس هستم. پروژه بعدی‌ام کار بر روی نوشتن و خواندن در کنار خانواده‌ها، افزایش آگاهی و تشویق پدران و مادران و دیگر اعضای خانواده‌ها برای صحبت کردن با کودکان به راپانوی خواهد بود. کمک به حمایت از کار ما حفظ و احیای زبان مادری ما است.

مصاحبه با ویکی هاوا کاردینالی / CNCA شیلی خاویر گودوی 2013/02/20 

لینک مصاحبه: http://portal.unesco.org/geography/en/ev.php-URL_ID=16384&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html

PDF Format Link: http://www.dropbox.com/s/fsc7ohcgzwn2o0y/The-loss-of-a-tongue-is-a-social-cultural-and-even-spiritual-problem.pdf?dl=0

ترجمه: وحید نریمان